ओळख मूलद्रव्यांची भाग-१०
बहुगुणी बेरिलियम
बेरिलियम हा वजनाने हलका, चमकदार, राखाडी रंगाचा, कठीण आणि सामान्य तापमानाला ठिसूळ धातू आहे.
बेरिलियम धातूची एकूण बारा समस्थानिके असून त्यांपैकी निसर्गात केवळ एकच म्हणजे Be9 हे समस्थानिक आढळते. अन्य समस्थानिके, जी स्थिर आणि अस्थिर असतात, ती ताऱ्यांमध्ये विखंडन क्रियेत तयार होतात. त्यांचा अर्धआयुष्यकाल खूपच कमी असतो.
बेरिलियम हा वजनाने हलका, चमकदार, राखाडी रंगाचा, कठीण आणि सामान्य तापमानाला ठिसूळ धातू आहे. मात्र उच्च वितळिबदू असलेला व वजनाने हलका असा हा एकमेव स्थिर धातू आहे. तसेच तो चांगला विद्युतवाहक, उष्णताशोषक आणि उच्च स्थितिस्थापक असून उच्च तापमानाला त्याचे यांत्रिक गुणधर्म टिकून राहतात, अशा निरनिराळ्या विशिष्ट गुणधर्मामुळे त्याचा उपयोग विविध क्षेत्रांत केला जातो. सेलफोन्स, कॅमेरा, विमाने, क्षेपणास्त्रे, अवकाशयाने आणि कृत्रिम उपग्रह यांच्या संरचनेसाठी लागणारे भाग तयार करण्यासाठी, काही उच्च दर्जाचे ध्वनिक्षेपक तयार करण्यासाठी बेरिलियम वापरतात.
बेरिलियमचा सर्वाधिक उपयोग संमिश्रांमध्ये कमी प्रमाणातील घटक म्हणून करण्यात येतो. अ‍ॅल्युमिनियम, लोह, तांबे आणि निकेल या धातूंमध्ये बेरिलियम मिसळल्याने ती संमिश्रे कठीण बनतात. अशा संमिश्रांचा उपयोग ठिणगीविरहित हत्यारे, जायरोस्कोप्स, स्प्रिंग्ज इत्यादींसाठी होतो.
बेरिलियमपासून तयार केलेली लिंडेमन काचेतून (एफ.ए. लिंडेमन या भौतिकशास्त्रज्ञाच्या कल्पनेतून उतरलेली संरचना) क्ष-किरण आरपार जात असल्याने क्ष-किरण नलिकांतील ‘खिडक्या’करिता बेरिलियम मुलामा दिलेल्या रूपात वापरतात. डोळ्याच्या शस्त्रक्रियेत लागणाऱ्या लेझर किरणांना काबूत ठेवून निश्चित जागी एकवटण्यास बेरिलियम सिरॅमिक्सचा वापर केला जातो.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा